ဆက္ဆံေရးထားရွိျပီးမွသာလွ်င္

ဆက္ဆံေရးထားရွိျပီးမွသာလွ်င္
သိန္းႏိုင္

“အေလးစားခံရဖို႔ဆိုရင္ ကုိယ္ကလည္း ျပန္ေလးစားမွရတာ” ဤသို႔ပင္ေျပာဆိုေလ့ရွိၾကပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ စာသင္ေက်ာင္း ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ဤအခ်က္ကို မည္မွ်ေတြ႔ျမင္ရပါသနည္း။ လြန္စြာရွားရွားပါးပါးပင္။ အေျပာလြယ္သေလာက္ လုပ္ရန္ခက္ခဲေလစြ။ လက္ေတြ႔တြင္မူ သမားရိုးက်တာ၀န္မ်ားျဖစ္သည့္ ေက်ာင္းဆရာဆရာမမ်ားအေနျဖင့္ကား သင္ၾကားျခင္း၊ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားအေနျဖင့္ကား သင္ယူျခင္း၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၀န္ထမ္းမ်ားအေနျဖင့္မူ စီမံခန္႔ခြဲျခင္း၊ မိဘမ်ားအေနျဖင့္မႈ အေထာက္အပံ့ေပးျခင္း စသည့္ျဖင့္ သမားရိုးက်ပံုမွန္ တာ၀န္မ်ား အၾကားတြင္ “အျပန္အလွန္ေလးစားသမႈ” ဆိုေသာ အရာမွာ တိမ္ျမွပ္ေပ်ာက္ကြယ္ ေနသည္ကို ၀မ္းနည္းဖြယ္ရာေတြ႔ျမင္ေနရသည္။ လူတိုင္းလူတိုင္းမွာ မိမိ၏ဆိုင္ရာဆိုင္ရာ တာ၀န္၀တၱရားမ်ားကို လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ေနရင္း အျပန္အလွန္ေလးစားသမႈရွိေရးကို လံုး၀သံုညအေရးပါမႈ မဟုတ္လွ်င္ေတာင္မွ အနည္းငယ္မွ်ေလာက္ပင္ အေရးမၾကီးေတာ့ပါ။

ကၽြႏု္ပ္၏မိတ္ေဆြျဖစ္သူ ေတာင္အာဖရိကႏိုင္ငံမွ ေဒသဆိုင္ရာပညာေရးဒါရိုက္တာျဖစ္သူသည္ ႏိုင္ငံတစ္၀ွမ္းလံုးသို႔ အက်ယ္အျပန္႔ ခရီးထြက္ရပါသည္။ တစ္ခါတစ္ရံမွသာလွ်င္ အိမ္ျပန္လာရေလ့ရွိေလသည္။ သို႔ေသာ္ ရသမွ်အခ်ိန္တို႔ကို မိသားစုႏွင့္ အတူတူရွိစဥ္ အမ်ားဆံုးႏွင့္ အဓိပါယ္အရွိဆံုးေပးပါသည္။ လြန္ခဲ့ေသာ ဒီဇင္ဘာလတြင္ သူထံသို႔ ကၽြန္ေတာ္ အလည္အပတ္ေရာက္ခဲ့စဥ္က လြန္စြာအထင္ကရျဖစ္ေစသည့္ သင္ခန္းစာတစ္ခုကို ရရွိခဲ့ပါသည္။ သူ၏ ကေလးႏွစ္ေယာက္ႏွင့္ အတူ အျမဲတမ္း မရွိႏိုင္သည့္အတြက္ အိမ္မွာ သူရွိသည့္အခါတိုင္းတြင္ အေပၚစီးမွ (အိမ္ဦးနတ္အေနျဖင့္) မဆက္ဆံမိေစရန္ သတိထားေလသည္။ ကၽြန္ေတာ္က မေက်မနပ္ျဖင့္ အဘယ္ေၾကာင့္ သူကိုယ္တိုင္အိမ္မွာရွိသည့္အခါတြင္လည္း ဇနီးျဖစ္သူကို သာ ဦးေဆာင္ေစသနည္းဟု ေမးျမန္းခဲ့သည္။ သူ၏အေျဖမွာ “ကေလးေတြကို အေမျဖစ္သူ သူမကသာေစာင့္ေရွာက္တာပါ။ ကၽြန္ေတာ္မရွိတဲ့အခါေတြမွာ သူမက အိမ္ေထာင္ဦးစီးေလ။ ရုတ္တရက္ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို ကၽြန္ေတာ္က ေရာက္လာျပီး အေပၚစီးကေန တာ၀န္ယူခ်င္လို႔ဘယ္သင့္ပါ့မလဲဗ်ာ၊ ကၽြန္ေတာ့္ကေလးေတြက သူတို႔ရဲ႔အေမအေပၚမွာ ထားရွိတဲ့ ေလးစားမ ႈပံုစံမ်ဳိးကို ကၽြန္ေတာ္ကမရႏိုင္ပါဘူး။ တကယ္လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္က အတင္းအဓမၼလုပ္ယူမယ္ဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ့္ကို မေလးစားတာဘဲ အဖတ္တင္မယ္။ မုန္းေတာင္သြားႏုိင္ေသးတယ္။” ဟူ၍ျဖစ္၏။

ဤတုန္႔ျပန္ေျဖၾကားခ်က္မွာ လူသားအခ်င္းခ်င္းဆက္ဆံရာတြင္ ေလးစားသမႈရွိေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ လြန္စြာမွတ္သားဖြယ္ရာ အမွန္တရားမ်ားပါရွိေနပါသည္။ ဤသည္မွာ အေသအခ်ာသာလုိက္နာပါမူ ေၾကကြဲဖြယ္ရာျဖစ္စဥ္မ်ားမွ ကယ္တင္ႏိုင္မည့္ အေျခခံ နိယာမသေဘာတရားတစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း ကၽြန္ေတာ့္အေနျဖင့္ ေျပာခ်င္ပါသည္။ မိမိေျပာလိုသည္ကို နားေထာင္ေစ လိုပါက မိမိႏွင့္ေဆြးေႏြးမည့္ သူထံမွ နားလည္မႈႏွင့္ ယံုၾကည္ကိုးစားမႈ ရရွိထားရပါမည္။ ဤနည္းႏွင္ႏွင္ပင္ အကယ္၍ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကို အမွားျပင္ေပးလိုပါမူ ဤသူႏွင့္ ဦးစြာပထမ ဆက္သြယ္မႈ (ခံစားေပးႏိုင္မႈ) ရရွိထားရပါမည္။
ကၽြန္ေတာ္အပါအ၀င္ မည္သူမဆို မိမိႏွင့္ သိကၽြမ္းရင္းႏွီးမႈရွိသူျဖစ္ျပီး ေဖာ္ေရြပ်ဴငွာေသာဆက္ဆံေရးထားရွိသူ၏ အၾကံျပဳခ်က္မ်ားႏွင့္ လမ္းညႊန္ခ်က္မ်ားကိုသာလွ်င္ လက္သင့္ခံႏိုင္မည္မွာ သဘာ၀တရားပင္။ ေတြ႔ကရာလူစိမ္း၏ ေဆြးေႏြးမႈကို နားမေထာင္လိုပါ။ ၾကံဳဆံုရသမွ် လူတို႔အေပၚမွာလည္း ယံုၾကည္မႈႏွင့္ ေလးစားမႈကို အလြယ္တကူမေပးႏုိင္ၾကပါေခ်။ ဤသေဘာသဘာ၀အတိုင္းဆိုရပါမူ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ဤနည္းလမ္းအတိုင္း အသံုးမခ်ၾကပါ။ ေက်ာင္းအုပ္ဆရာ အသစ္ တစ္ေယာက္ကို ယေန႔ ခန္႔အပ္ထားျပီဆိုပါစို႔။ ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို သူ႔အေနျဖင့္ ေက်ာင္းသူ၊ ေက်ာင္းသားမ်ား၊ ဆရာဆရာမ မ်ားႏွင့္ ၀န္ထမ္းမ်ားအေပၚ အျပစ္ေပးအေရးယူရန္ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ရွိေနေလသည္။ သူ၏အထက္အရာရွိမ်ား၊ ဌာနတာ၀န္ရွိသူ မ်ားမွ ဤ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို သူ႔ထံတြင္ အပ္ႏွင္းထားသည့္အတြက္ လုပ္ေဆာင္ျခင္းျဖစ္သည္။ စည္းကမ္းႏွင့္ အစီအစဥ္က်နမႈကို ထိန္းသိမ္းရန္မွာ ေက်ာင္းအုပ္၏ တာ၀န္ျဖစ္ေသာ္ျငားလည္း သူ႔အေနျဖင့္ နည္းမွန္၊ လမ္းမွန္လုပ္ေဆာင္ရန္မွာ ထပ္တူ အေရး ၾကီး၏။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေစာေစာပိုင္းက ေဆြးေႏြးတင္ျပခဲ့သည့္ အတုိင္းသာ ျဖစ္ေနတတ္ပါသည္။

အခြင့္အာဏာရွိသူမ်ားအေနျဖင့္ အျခားသူမ်ားမွ သူတို႔အားေလးစားမႈရွိမည္ကို အလြယ္တကူပင္ ေမွ်ာ္လင့္ထားရွိၾကသည္။ သူတို႔၏အမည္ႏွင့္ ရာထူး တို႔အရပင္ျဖစ္ေလသည္။ သူတို႔လုပ္ငန္းတာ၀န္ႏွင့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္တို႔အရ ဤေလးစားမႈကို ရရွိရန္ မဟုတ္ပါေခ်။ အလြယ္တကူ ရရွိရန္ ေမွ်ာ္လင့္ထားရွိမႈမွာ အခြင့္အာဏာရွိသူတို႔ (ေက်ာင္းတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္း၊ စာသင္ခန္း တြင္ ဆရာဆရာမ) မွ ေလးစားသမႈ ရရွိသည္မွာ အလုိအေလ်ာက္ပင္ျဖစ္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ေလးစားသမႈရရွိရန္မွာ အျပန္အလွန္ေလးစားမႈရွိမွျဖစ္မည္ကိုကားနားမလည္ၾကပါ။ ဤသည္မွာ သူေတာ္ေကာင္းဟန္ေဆာင္ျခင္းႏွင့္ တူေလရကား ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားမွ ဤအခ်က္ကို သိျမင္ပါက ေက်ာင္းႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္သူရာဆရာမတို႔အေပၚတြင္ ထားရွိသည့္ အၾကြင္းအက်န္ ေလးစားမႈမ်ားပင္ ေပ်ာက္ဆံုးသြားႏုိင္ပါ၏။
ကၽြန္ေတာ္၏မိတ္ေဆြတစ္ဦးမွ ေ၀ဘန္ျပစ္တင္ခဲ့ဘူးပါသည္။ မူလတန္းေက်ာင္းဆရာမတစ္ဦးအေပၚတြင္ အထက္တန္း ေက်ာင္းသားတစ္ဦးမွ အလြန္အမင္း ရိုင္းျပစြာ ျပဳမူဆက္ဆံျခင္းကို ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ ေက်ာင္းဆရာမမွာ ေက်ာင္း၀င္း အတြင္း အဂၤလိပ္စကားမေျပာသည့္အတြက္ ေက်ာင္းသားကို ဆံုးမခဲ့ေလသည္။ ဤသို႔ျပစ္တင္ျခင္းအေပၚ ထိုေက်ာင္းသားမွ အယုတၱ၊ အနတၱစကားလံုးမ်ားျဖင့္ ရိုင္းျပစြာ ဆဲဆိုေလေတာ့သည္။ ေက်ာင္းဆရာမခမ်ာ လြန္စြာ စိတ္ဆင္းရဲေလေတာ့၏။ ၀မ္းနည္းပက္လက္ႏွင့္ တုန္လႈပ္မိေတာ့သည္။ ထိုေက်ာင္းသား၏အျမင္သေဘာထားအေပၚတြင္ ဆရာမ ထိတ္လန္႔မိေတာ့သည္။ ဤျဖစ္စဥ္ကို ကၽြန္ေတာ္အတန္ငယ္စဥ္းစားခန္း၀င္ျပီးေသာ္ မိတ္ေဆြကို ျပန္ေျပာျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ “သူနဲ႔ဘယ္လိုမွ အဆက္အစပ္၊ အဆက္အဆံမရွိတဲ့ လူက ေျပာဆိုဆံုးမတာကို ဆယ္ေက်ာ္သက္ရြယ္ ေက်ာင္းသားတစ္ဦးအေနနဲ႔ အျခားဘယ္လုိနည္းနဲ႔မ်ား တုန္႔ျပန္မွာကို ခင္ဗ်ားေမွ်ာ္လင့္မလဲ။” (မွတ္ခ်က္။ ။ ဤျဖစ္စဥ္တြင္ ဆံုးမသူ ေက်ာင္းဆရာမမွာ မူလတန္းအပိုင္းကျဖစ္ျပီး၊ ဆံုးမခံရသူေက်ာင္းသားကားအထက္တန္းအဆင့္တက္ေရာက္သူျဖစ္ရကား ယခုအၾကိမ္သည္ ပထမဆံုး ဆံုေတြ႔ရျခင္းျဖစ္၏။) မိမိႏွင့္ ပိုမို အဆက္အစပ္၊ အဆက္အဆံရွိသူ အတန္းပိုင္ျဖစ္ေစ၊ စာသင္ၾကားေနသူ ဆရာဆရာမ တစ္ေယာက္ေယာက္ ျဖစ္ခဲ့ပါမူ ပံုစံျခားနားစြာျဖင့္ ထိုေက်ာင္းသားက တုန္႔ျပန္ခဲ့ပါလိမ့္မည္။ ဆရာဆရာမျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသား တို႔မွ ဒူးေထာက္၍ ရိုေသ ေလးစားၾကလိမ့္မည္၊ နာခံလိမ့္မည္ ကိုကား မေမွ်ာ္လင့္သင့္ပါေခ်။ ေလးစားသမႈရွိျခင္းဆိုသည္မွာ ကိုယ္တိုင္ လုပ္ေဆာင္ တည္ေဆာက္၍ ရယူရမည့္အရာျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ မိမိမွ ဦးစြာ ေလးစားသမႈကို ျပသႏိုင္မွသာလွ်င္ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ေလးစားခံရႏိုင္ပါသည္။
ေက်ာင္းဆရာဆရာမတစ္ဦး (သို႔မဟုတ္) အုပ္ခ်ဳပ္သူတစ္ဦး (သို႔မဟုတ္) အခြင့္အာဏာရွိသူတစ္ဦးအေနျဖင့္ လွည့္ပတ္သြား လာျပီး အမိန္႔ေပးညႊန္ၾကားရန္ လြယ္ကူေကာင္းလြယ္ကူပါလိမ့္မည္။ လမ္းညြန္ခ်က္မ်ားေပးျခင္း၊ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ားကို ခ်မွတ ္ျခင္း၊ နာခံမႈကို ေတာင္းဆုိျခင္း စသည္ျဖင့္။ သို႔ရာတြင္ အၾကင္သူတစ္ဦးအား ျပဳျပင္ဆံုးမရန္မွာမူ ဦးစြာပထမ ထိုသူႏွင့္ ဆက္ဆံေရးရွိရပါလိမ့္မည္။ မိမိထံတြင္ အပ္ႏွင္းထားရွိသည့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို တစ္စံုတစ္ေယာက္ အေပၚတြင္ အသံုးခ်ျခင္းကို “ျခိမ္းေျခာက္အာဏာျပျခင္း” ဟုေခၚဆိုႏုိင္ျပီး ထိုသူႏွင့္ ဆက္ဆံေရးထားရွိျပီးမွသာလွ်င္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို အသံုးျပဳျခင္းမွာကား “ျပည္သူ႔အာဏာ” ဟုေခၚဆိုပါသည္။ ပထမပံုစံမွာ လူမ်ားကို ပုိမိုကင္းေ၀းေစျပီးလွ်င္ ဒုတိယအခ်က္မွာကား လူမ်ားကို စည္းေႏွာင္ထားႏုိင္ေပသည္။

သုေတသနေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္အရ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ တစ္စံုတစ္ရာဆက္ဆံေရးထားရွိေသာ ေက်ာင္းအုပ္မ်ားႏွင့္ ဆရာဆရာမမ်ားအေနျဖင့္ စည္းကမ္းႏွင့္ အစီအစဥ္က်နမႈကို ကိုင္တြယ္ရာတြင္ ထိေရာက္ေအာင္ျမင္ရန္ အခြင့္အလမ္း ပိုမိုရွိေနပါသည္။ ဤေက်ာင္းအုပ္မ်ားႏွင့္ ဆရာဆရာမမ်ားကို အလြယ္တကူေတြ႔ျမင္ႏိုင္တတ္ျပီး ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားကို အကူအညီေပးတတ္ၾကသည္။ ကေလးမ်ား၏ ပုဂၢလဖြ႔ံျဖိဳးေရးကိုလည္း စိတ္ပါ၀င္စားမႈရွိၾကျပီး သူတို႔ႏွင့္အတူ အနီးကပ္ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံၾကသည္။ သက္ေတာင့္သက္သာစကားစျမီေျပာဆိုျခင္း၊ ကေလးမ်ား၏လုပ္ေဆာင္ခ်က္တို႔တြင္ စိတ္ပါ၀င္စား မႈ ျပသျခင္း၊ ေက်ာင္းပညာေရးတြင္ ၾကိဳးစားေလ့လာသင္ယူရန္ အားေပးျခင္း စသည္ျဖင့္။ ဤသို႔မျပဳလုပ္ေသာ ဆရာဆရာမ မ်ားမူကား ေပ်ာ္ရႊင္မႈ ကင္းမဲ့ေသာ ကေလးမ်ားကို ဖန္တီးရာေရာက္ေလသည္။ ထို႔အတူ ေပ်ာ္စရာမေကာင္းေသာ ေက်ာင္း ပတ္၀န္းက်င္ျဖစ္လာရေတာ့၏။

ေရြးခ်ယ္မႈသီအိုရီ “Choice Theory” ကိုထုတ္ေဖာ္ခဲ့သူျဖစ္ျပီး စည္းကမ္းပိုင္းကို အျပဳသေဘာေဆာင္သည့္ ခ်ဥ္းကပ္မႈျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ရန္ တိုက္တြန္းေျပာဆိုသူ ေဒါက္တာ ၀ီလီယမ္ ဂလပ္စာမွ မည္သည့္အျပဳအမူဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲမႈႏွင့္ နည္းဗ်ဴဟာ မ်ားသည္ မည္မွ်ပင္ေကာင္းေစကာမူ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားအေပၚတြင္ ဆရာဆရာမမ်ားမွ ေလးစားစြာဆက္ဆံမႈကို အစားမထိုးႏုိင္ပါေၾကာင္း တင္ျပထားပါသည္။

သို႔ျဖစ္ပါ၍ တစ္စံုတစ္ေယာက္ကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရန္ သင္၏ပါးစပ္ကို မဖြင့္မီတြင္ ဤေမးခြန္းကိုေျဖၾကည့္ေစခ်င္ပါသည္။ “သူနဲ႔ အဆက္အဆံ၊ ဆက္ဆံေရးရွိထားရဲ႔လား၊” အကယ္၍မရွိပါက တိတ္တိတ္ေနသင့္ေလသည္။ အျခားအလုပ္ကိစၥကို လုပ္သင့္ေတာ့၏။ အနည္းဆံုးအားျဖင့္ေတာ့ ထုိသူႏွင့္ယခုတစ္ခါ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံျခင္းျဖင့္ ေနာင္တစ္ခ်ိန္တြင္မွာေတာ့ ဤအျပဳအမူ ျပင္ဆင္ေစလိုမႈကို ေဆြးေႏြးႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ဆက္ဆံေရးတစ္စံုတစ္ရာမရွိေသးဘဲ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရန္သာ ဆက္ လုပ္ပါက ထိုသူမ်ားသည္ သင့္ကို မုန္းတီးလာျပီး ေနာင္တြင္လည္း ေလးစားမႈမရွိႏုိင္ေတာ့ပါေခ်။ အက်ယ္ခ်ဲ႔၍ ေျပာေန သကဲ့သို႔ျမင္ႏုိင္ပါသည္။ မျဖစ္ႏုိင္ဘူးဟု မဆိုႏုိင္ပါ။ ဤသို႔ျဖစ္လာခဲ့ပါမူ အၾကင္သူ၏ဘ၀ထဲ၀င္ေရာက္ျပီး အျပဳသေဘာ ေဆာင္ေသာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္တို႔ကို အစဥ္အျမဲဆံုးရံႈးရန္သာျဖစ္ေတာ့သည္တကား။

သိန္းႏိုင္
Ref: affectiveteaching.com